Λεωνίδα Θ. Πουλιόπουλου: Γούνα Τουρισμός και Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη (ΕΚΕ)

του Δρ. Λεωνίδου Πουλιόπουλου, Οικονομολόγου-Καθηγητή εφ. του ΤΕΙ Δυτ. Μακεδονίας

 e-mail: pouliopoulos@kastoria.teikoz.gr

        Το τι σημαίνει γούνα και τουρισμός λίγο πολύ όλοι το γνωρίζουν, το τι σημαίνει όμως ΕΚΕ, ένας όρος που ακούγεται στην ΕΛΛΑΔΑ την τελευταία δεκαετία, ίσως το γνωρίζουν πολύ λίγοι, αλλά στη πρακτική του εφαρμογή είναι μία πάρα πολύ παλιά πρακτική που χάνεται στα βάθη των αιώνων.

      Αρκεί να σκεφθεί κανείς ότι, οι χορηγίες, οι ευεργεσίες,  οι φιλανθρωπίες και ά-λλες πράξεις κοινωνικής ευαισθησίας, δεν είναι ένα σύγχρονο φαινόμενο. Ήδη στον ελλαδικό χώρο ο θεσμός της χορηγίας  της ευεργεσίας και άλλων κοινωνικών πράξεων υπέρ του κοινωνικού συνόλου είναι γνωστά από αρχαιοτάτων χρόνων. Οι ολυμπιακοί αγώνες που διεξάγονταν στον ελλαδικό χώρο από τον 7ον αιώνα π.Χ. γινότανε με την βοήθεια χορηγών και χορηγιών. Η Εθνική παλιγγενεσία και η ανασυγκρότηση του Ελληνικού κράτους δεν έγινε ερήμην ευεργετών και δωρητών. Επομένως η ΕΚΕ όπως την γνωρίζουμε στην σημερινή της μορφή, πέρασε πολλά στάδια εξέλιξης, για να φθάσει έτσι όπως παρουσιάζεται σήμερα.

       Ίσως διερωτηθούν κάποιοι και τι σχέση μπορεί να έχει η γούνα με τον τουρισμό, και τα δύο μαζί με την ΕΚΕ, και γενικά με την ηθική των επιχειρήσεων; Φυσικά η ηθική και  περισσότερο η ηθική των επιχειρήσεων είναι ένα σπάνιο μεν στις μέρες μας χαρακτηριστικό γνώρισμα, αλλά από την άλλη ζητούμενο και  απαίτηση τόσο από την κοινωνία όσο και την πολιτεία. 

      Για να δούμε λοιπόν πως συνδέεται η ΕΚΕ με τις επιχειρήσεις της γούνας,  του τουρισμού και όχι μόνο; Σ’ αυτό το σημείο λοιπόν θα πρέπει να διατυπώσουμε κάποιους ορισμούς.

        Τι είναι η ΕΚΕ ;

          Η εταιρική κοινωνική ευθύνη είναι ουσιαστικά μια έννοια κατά την οποία οι εταιρίες αποφασίζουν οικειοθελώς

 να συμβάλλουν για μια καλύτερη κοινωνία και ένα καθαρότερο και κυρίως αειφόρο περιβάλλον. Οι περισσότεροι ορισμοί περιγράφουν την ΕΚΕ ως μια έννοια σύμφωνα με την οποία οι εταιρίες ενσωματώνουν σε εθελοντική βάση κοινωνικές και περιβαλλοντικές ανησυχίες στις επιχειρηματικές τους δραστηριότητες και τις επαφές τους με άλλα ενδιαφερόμενα μέρη. 

        Το Ελληνικό Δίκτυο για την ΕΚΕ αναφέρει ότι, είναι η οικειοθελής δέσμευση των επιχειρήσεων για ένταξη στις επιχειρηματικές τους πρακτικές κοινωνικών και περιβαλλοντικών δράσεων, που είναι πέρα και πάνω από όσα επι- βάλλονται από την νομοθεσία και έχουν άμεση σχέση με όλους όσους επηρεάζονται από τις δραστηριότητές τους, εργαζόμενους – μετόχους – συνεργάτες – προμηθευτές – επενδυτές – καταναλωτές – κοινότητες μέσα στις οποίες δραστηριοποιούνται κ.α.

          Το CSR Europe, δηλαδή το δίκτυο για την ΕΚΕ στη Ευρώπη αναφέρει ότι, η ΕΚΕ αφορά τον τρόπο με τον οποίο 

μια επιχείρηση διαχειρίζεται και βελτιώνει την κοινωνική και περιβαλλοντική της επίπτωση, ώστε να προσθέτει αξία τόσο στους μετόχους, όσο και στα ενδιαφερόμενα μέρη μέσω της καινοτομίας στη στρατηγική στην οργάνωση και στη λειτουργία της.

     Το παγκόσμιο συμβούλιο για την αειφόρο ανάπτυξη αναφέρει: ΕΚΕ είναι η δέσμευση των επιχειρήσεων να συνεισφέρουν στη βιώσιμη ανάπτυξη μέσω της συνεργασίας με το προσωπικό τους, τις τοπικές κοινωνίες και την κοινωνία έν γένει, ώστε να βελτιώσουν το βιοτικό επίπεδο όλων.

        Τις τελευταίες δεκαετίες κυρίως στις αναπτυγμένες χώρες, είναι αυξημένο το ενδιαφέρον για τις κοινωνικές και οικολογικές υποχρεώσεις των επιχειρήσεων, γεγονός που οφείλεται κατά ένα μέρος στην δράση των οικολογικών κινημάτων και των οργανώσεων των καταναλωτών, αλλά και των απαιτήσεων που γεννά το ίδιο το κοινωνι- κοπολιτικό μας σύστημα. Οι ισχυρισμοί ότι οι επιχειρήσεις πρέπει να διαθέτουν ένα μέρος των οικονομικών τους πόρων σε δραστηριότητες κοινωνικού περιεχομένου, δεν γινότανε ανέκαθεν εύκολα αποδεκτό. Τον τελευταίο όμως καιρό οι χορηγίες οι οικολογικές ευαισθησίες όπως οι  δενδροφυτεύσεις οι φιλανθρωπίες και ένα σωρό παρόμοιες πρακτικές ΕΚΕ,  έχουν γίνει επιλογές στρατηγικής σημασίας για τις επιχειρήσεις.

      Μια τέτοια λοιπόν επιλογή από ένα δίκτυο εταιριών γούνας και τουρισμού και όχι μόνο, το οποίο θα αναλάμβα-νε σε συνεργασία με τους τοπικούς φορείς την διοργάνωση αθλητικών, κοινωνικών, οικολογικών και λοιπών δραστη- ριοτήτων, θα ήταν ο καλύτερος πρεσβευτής για τον τοπικό τουρισμό και κατ’ επέκταση για την αναθέρμανση όλης της οικονομίας του τόπου.

       Η ΕΚΕ στον κλάδο της Γούνας

      Το ερώτημα  που πρέπει να απαντηθεί  εδώ είναι το εξής: Μπορεί να εφαρμοσθεί η ‘λειτουργία’ αυτή στον κλάδο της γούνας; Είναι οι επιχειρήσεις της γούνας τόσο μεγάλες και εύρωστες ώστε να ‘επενδύσουν’ σε μία δραστηριότητα της οποίας τα οφέλη μπορεί να μην  είναι άμεσα ορατά,  αλλά σίγουρα πολλαπλά και ανεκτίμητα.

      Η απάντηση είναι σαφώς ΝΑΙ, καθότι την ΕΚΕ μπορεί να την συμπεριλάβει κάθε επιχείρηση, ανάλογα με το μέ- γεθος της και μπορεί να ξεκινήσει από την απλή χορηγία και την διοργάνωση αθλητικών εκδηλώσεων, μέχρι την επιμόρφωση, την πρόληψη, την εκπαίδευση και ένα σωρό άλλες περιβαλλοντικές και κοινωνικές δραστηριότητες.

       Σήμερα, όλο και περισσότερο γίνεται συνείδηση, ότι δεν χρειάζεται να είναι μεγάλη η επιχείρηση, για να έχει ανα- πτυγμένες δράσεις εταιρικής κοινωνικής ευθύνης. Ακόμα και μια πολύ μικρή εταιρεία, μπορεί και πρέπει να είναι κοινωνικά ευαίσθητη. Με εθελοντικές, μικρές αλλά συνεπείς και τακτικές δράσεις, μπορούμε όλοι μας να εξασφαλίσουμε πρόοδο και ευημερία, δείχνοντας παράλληλα, σεβασμό στους φυσικούς πόρους του πλανήτη, στην κοινωνία και στο περιβάλλον γύρω μας.

      Όταν κανείς ευαισθητοποιηθεί, τότε θα βρει πάρα πολλούς τρόπους, όχι απλά να προσφέρει ο ίδιος, αλλά να μά- θει και πάρα πολλούς άλλους γύρω του , να τον ακολουθήσουν, υιοθετώντας τις άριστες πρακτικές (best practices), που έπαψαν προ πολλού να είναι προνόμιο των μεγάλων ή των πολυεθνικών εταιρειών.            

     Πέραν όμως των προαναφερθέντων, γενάτε το ερώτημα, εάν μπορούν οι επιχειρήσεις της γούνας να λειτου- ργήσουν κάτω από έναν φορέα, είτε υπάρχοντα, όπως είναι το ήδη υπάρχον  Ελληνικό Δίκτυο ΕΚΕ ή να δημι-ουργήσουν ένα νέο φορέα ή ακόμη και οι ήδη υπάρχοντες φορείς όπως ο Σύνδεσμος Γουνοποιών Καστοριάς, να συμπεριλάβουν στις δράσεις τους, με την λεγόμενη δήλωση  αποστολής την ΕΚΕ, ως στρατηγικό πλέον σχεδιασμό στους στόχους τους. Η απάντηση και εδώ είναι απερίφραστά ΝΑΙ. Η ΕΚΕ στον κλάδο της γούνας πρέπει να εφαρμοσθεί για όλους τους λόγους, που ισχύουν για τις άλλες επιχειρήσεις + κάποιους επιπλέον, που θα εξηγήσουμε στη συνέχεια.

      Προεκτάσεις και μελλοντικές εξελίξεις

     Είναι γεγονός πλέον ότι η ΕΚΕ σήμερα είναι μια λειτουργία η οποία εξελίσσεται υιοθετείται όλο και από πε-ρισσότερες επιχειρήσεις, η  δε Ε.Ε. έχει δημιουργήσει κανόνες, οδηγίες, διακηρύξεις, κλπ (π.χ. πράσινη βίβλος), επίσης έχουν δημιουργηθεί δίκτυα ΕΚΕ από μεγάλες κυρίως επιχειρήσεις στις περισσότερες χώρες της Ευρώπης και οι συζητήσεις τόσο σε επιχειρηματικό, όσο και ακαδημαϊκό επίπεδο, συγκλίνουν έτσι ώστε, να υπάρξει μια πιο συστηματική και οργανωμένη εφαρμογή της ΕΚΕ. Τι σημαίνει όμως αυτό; Σημαίνει ότι μέσα στα σχολεία και τα πανεπιστήμια θα πρέπει να δημιουργηθεί να περάσει και να υιοθετηθεί μια άλλη λογική, η οποία θα μπορεί να δημι- ουργήσει υπεραξία για τον κάθε φορέα.

         Εκείνο όμως που θα έχει μεγάλη σημασία για τις επιχειρήσεις και κατ’ επέκταση για την κοινωνία, δεν είναι μόνο ότι θα είναι αποδεκτή η επιχείρηση, λόγω της ΕΚΕ, από την κοινωνία, επομένως και από τους καταναλωτές της, αλλά ότι ήδη υπάρχουν κανόνες αξιολόγησης της ΕΚΕ, βάσει των οποίων οι επιχειρήσεις  βραβεύονται και  προβάλλονται για το κοινωνικό τους έργο μ’ ότι αυτό συνεπάγεται.

      Διάφορες έρευνες που έγιναν στις ΗΠΑ στις αρχές της δεκαετίας του ’90 έδειξαν ότι οι εταιρείες ωφελούνται σημαντικά από τη σύνδεσή τους με έναν κοινωνικό σκοπό. Έρευνα καταναλωτών για το 1993-4 έδειξε ότι:

          • Το 84% έχουν θετική εικόνα για τις εταιρείες που ενεργούν για έναν καλύτερο κόσμο.

          • Το 78% των ενηλίκων δήλωσαν ότι ήταν πιθανότερο να αγοράσουν ένα προϊόν που συνδέεται με έναν σκοπό που
            τους αφορά.

         • To 66% δήλωσαν ότι θα άλλαζαν μάρκα προϊόντος προκειμένου να υποστηρίξουν ένα σκοπό που τους αφορά.

         • Το 62% απάντησαν ότι θα άλλαζαν το κατάστημα που επισκέπτονται προκειμένου να υποστηρίξουν ένα σκοπό.

         • Το 64% πιστεύουν ότι το μάρκετινγκ σκοπού θα έπρεπε να αποτελεί βασικό κομμάτι των δραστηριοτήτων μιας 
             εταιρείας.  

    

       Επιπλέον, η έρευνα έδειξε ότι το κοινωνικό μάρκετινγκ έχει μεγαλύτερη απήχηση σε πολίτες με υψηλότερα ει-σοδήματα και μορφωτικό επίπεδο.

          Ο οργανισμός Business for Social Responsibility, αναφερόμενος σε έρευνα του 1999, σε δείγμα 25.000 πολιτών 

σε 23 χώρες, καταλήγει σε κάποια σημαντικά συμπεράσματα που αναφέρονται στα εξής:

         • Το 90% των ερωτηθέντων επιθυμούν οι εταιρείες να έχουν και άλλους στόχους, εκτός από την κερδοφορία.

         • Το 60% δηλώνουν ότι διαμορφώνουν γνώμη για κάποια εταιρεία βάσει της εικόνας της περί εταιρικής ευθύνης.

         • Το 40% απαντούν ότι ανταποκρίνονται αρνητικά ή εκφράζονται αρνητικά απέναντι σε εταιρείες τις οποίες κρί- 

            νουν κοινωνικά υπεύθυνες.

        • Το 17% αναφέρουν ότι έχουν αποφύγει να αγοράσουν προϊόντα εταιρειών τις οποίες κρίνουν κοινωνικά ανεύθυνες.

     Χαρακτηριστικό παράδειγμα εταιρικής κοινωνικής πρωτοβουλίας αποτέλεσε η ενέργεια της τράπεζας American Express, η οποία αύξησε το μερίδιο της αγοράς της, προσφέροντας ένα ορισμένο ποσό, με την χρήση κάθε κατόχου κάρτας της, υπέρ του ταμείου αποκατάστασης του Αγάλματος της Ελευθερίας. Η εκστρατεία συγκέντρωσε 1,7 εκατ. Δολάρια για το Άγαλμα και απέφερε αύξηση 27% στην χρήση καρτών και 10% στις αιτήσεις έκδοσης για νέες κάρτες. Ήταν μια επιτυχία, αυτό που χαρακτηρίζεται ως μάρκετινγκ σκοπού.

     Θα μπορούσαν να αναφερθούν πάρα πολλές τέτοιες  περιπτώσεις ΄΄ μάρκετινγκ σκοπού ΄΄ από τις χιλιάδες που υπάρχουν, αλλά δεν μας το επιτρέπει η περίπτωση. Θα μπορούσε όμως να αναφερθεί η περίπτωση εκείνη, όπου π.χ. μια πρακτική να συγκεντρώσει κανείς 1€ για κάθε παλτό που πουλιόνταν και μισό € για κάθε τουρίστα που θα διανυκτέρευε στην πόλη μας, ότι θα συγκέντρωνε πολύ περισσότερα εκατομμύρια από ότι η προαναφερθείσα τράπεζα σε μερικά χρόνια.

      Αναφορικά με την επίδραση που μπορεί να έχει η Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη στα αποτελέσματα μιας εταιρείας, παλιότερη έρευνα του Πανεπιστημίου Harvard έδειχνε ότι οι επιχειρήσεις που απασχολούνται με όλους όσοι επηρεάζονται από τις δραστηριότητές τους έχουν τέσσερις φορές μεγαλύτερο ρυθμό ανάπτυξης από εκείνες που είναι επικεντρωμένες μόνο στους μετόχους τους.

      Ποια λοιπόν μπορεί να είναι τα πλεονεκτήματα που μπορούν να προκύψουν για την επιχείρηση μελλοντικά, εφ’ όσον αποδεχτoύμε κάποια θεσμοθετημένα κίνητρα, μερικά από αυτά θα μπορούσαν να είναι τα εξής:

         • Κίνητρα για την εφαρμογή ενός συστήματος Ε.Κ.Ε. (π.χ. όπως έγινε με το ISO)

         • Αξιολόγηση του βαθμού της Ε.Κ.Ε βάσει του οποίου θα γίνονται οι χρηματοδοτήσεις.

        • Κίνητρα σε οποιαδήποτε τύπου οργανώσεις ΜμΕ που προωθούν και εφαρμόζουν την ΕΚΕ σύμφωνα με ένα πλαίσιο αρχών και κανόνων. 

        Άλλα οφέλη μιας εθελοντικής και μη θεσμοθετημένης ΕΚΕ θα μπορούσαν να είναι επίσης και τα εξής:

         • Βελτιωμένη εμπορική αξία και φήμη

         • Θετική εικόνα στις σχέσεις με τους βασικούς και τους άλλους συμμέτοχους.

         • Θετική εικόνα προς το σύνολο των επενδυτών και σχέσεις εμπιστοσύνης με τους μετόχους.

         • Δυνατότητα ένταξης σε ειδικούς χρηματιστηριακούς και τραπεζικούς δείκτες αξιολόγησης.

         • Μεγάλη αναγνωρισιμότητα στην κοινωνία και αειφόρος ανάπτυξη.

         • Καλύτερες εργασιακές συνθήκες.

         • Ικανοποίηση εργαζομένων, θέληση να εργασθούν για αυτήν την επιχείρηση. 

           (χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η Google)

         • Καλές σχέσεις με την κυβέρνηση και τις τοπικές κοινότητες.

     Παράλληλα, κίνδυνοι που αναχαιτίζει η ΕΚΕ δυναμώνουν την επιχείρηση και σίγουρα συμβάλουν στην κερδο- φορία της. Ειδικότερα αναχαιτίζει:

         • Την προσβολή φήμης και εμπορικού σήματος

         • Την απώλεια πελατών-καταναλωτών

         • Την  πιθανότητα η επιχείρηση να χάσει ευκαιρίες

         • Την απώλεια στελεχών της

         • Την απώλεια επενδυτών και πόρων

         • Την εμπλοκή σε δικαστικές υποθέσεις και νομικά προβλήματα

       Η ύπαρξη στο εξωτερικό χρηματιστηριακών δεικτών  καθώς και πλήθος <πράσινων> αμοιβαίων κεφαλαίων 

στην Ευρώπη και στην Αμερική ενισχύουν την πεποίθηση ότι η ΕΚΕ και η χρηματοοικονομική απόδοση πάνε μαζί.(χαρακτηριστικό παράδειγμα η δωρεάν διαφήμιση της Unicef από την Μπαρτελόνα)

      Πέραν των γενικών πλεονεκτημάτων που ισχύουν για κάθε επιχείρηση ειδικά για τον κλάδο της γούνας μπορεί η λειτουργία της ΕΚΕ να φανεί χρήσιμη στις παρακάτω ενδεχόμενες  προσεγγίσεις.

         • Κοινοτική υποστήριξη σε μια επαπειλούμενη από εξαφάνιση οικοτεχνία.

         • Η ενασχόληση με την  βιοτεχνία του δέρματος ως κοινωνικό αγαθό λόγω ιστορικών και γεωγραφικών συγκυριών.

         • Η περιοχή της Δυτ. Μακεδονίας, το τελευταίο παραγωγικό κέντρο στη Ευρώπη.

         • Μια παράδοση 500 χρόνων που δημιούργησε γνώση και δεξιότητες που αποτελούν κοινωνικό κεφάλαιο για τους 

            κατοίκους της περιοχής.

         • Η σύνδεση της βιοτεχνίας – οικοτεχνίας με την αξιοποίηση των γνώσεων της ακαδημαϊκής κοινότητας θα 

           αναβαθμίσει το προϊόν και τον τρόπο διάθεσης και προβολής του.  

       Συμπεράσματα και προτάσεις

       Συμπερασματικά, όσες επιχειρήσεις στοχεύουν στο να είναι μακροπρόθεσμα ανταγωνιστικές και κερδοφόρες, θα πρέπει να εντάξουν στη στρατηγική τους πρακτικές ΕΚΕ, όχι μόνο για την ίδια την επιχείρηση αλλά και για τον άνθρωπο και την κοινωνία, μια και η δραστηριότητα των εταιρειών αφορά όλους. Συνοψίζοντας δε διαπιστώνουμε ότι  η  ΕΚΕ:

        • προσφέρει ευκαιρίες.

        • αναχαιτίζει απειλές.

        • συνδέεται άμεσα με την κερδοφορία της επιχείρησης.

        •  ανοίγει νέους ορίζοντες και προοπτικές για τον φορέα ή την επιχείρηση,

αφού δραστηριοποιείται σε ένα νέο περιβάλλον το οποίο δεν θα γνώριζε χωρίς την λειτουργία της ΕΚΕ.

      Το ερώτημα όμως για την δική μας περίπτωση είναι, εάν μπορούν οι επιχειρήσεις γουνοποιίας - τουρισμού και οι οργανώσεις τους, να εφαρμόσουν και σε πιο βαθμό, την ΕΚΕ. Η απάντηση είναι ότι μπορούν, ίσως  όχι όμως στον βαθμό που θα μπορούσε να εφαρμόσει μια μεγάλη επιχείρηση. Εκείνο όμως που μπορεί να γίνει και μάλιστα με επιτυχία, είναι να δημιουργηθεί  ένα δίκτυο ΕΚΕ, το οποίο θα εκφράζει όλον τον κλάδο, τόσο σε επίπεδο επιχειρήσεων όσο και φορέων. Η πρόταση λοιπόν είναι ότι, οι φορείς του κλάδου ή των κλάδων, να προχωρήσουν στην δημιουργία ενός ανεξάρτητου δικτύου ΕΚΕ,(ο οποίος θα γινόταν μέλος του Ελληνικού Δικτύου ΕΚΕ), στον οποίο θα συμμετέχουν όσο το δυνατόν περισσότεροι φορείς και επιχειρήσεις, για τους λόγους που προαναφέραμε. Ένας φορέας λοιπόν στον οποίο θα συμμετείχαν γουνοποιητικές τουριστικές και λοιπές επιχειρήσεις θα ήταν σίγουρα ένας καθοριστικός παράγων όχι μόνο για την ανάπτυξη του τοπικού τουρισμού αλλά και για την σωστή διαχείρισή του και την συμβολή στην δημιουργία περισσότερων και ποιητικότερων υποδομών σε όλο τον νομό Καστοριάς.

       Και για να μιλήσουμε πιο πρακτικά.

       Ποιος φορέας θα μπορούσε να έχει μεγαλύτερη επιρροή και να επιβάλει λύσεις στο να γίνει π.χ. η λίμνη όπως την γνωρίσαμε όταν ήμασταν παιδιά; 

       Τι παραπάνω έχουν οι ευρωπαϊκές  λίμνες  και εμείς δεν μπορούμε να τις φθάσουμε;

     Γιατί το περιβάλλον μας να είναι τόσο ακατάστατο και υποβαθμισμένο;  Τι θα μπορούσε να είναι καλύτερη διαφήμιση για τον τουρισμό από ότι μια περιβαλλοντικά και κοινωνικά ευαίσθητη πόλη;

      Όλα αυτά και πολλά άλλα ένα τέτοιο δίκτυο ΕΚΕ, θα μπορούσε να τα αντιμετωπίσει καλύτερα από τον καθένα μας ξεχωριστά και αυτή θα ήταν η μεγάλη συνεισφορά  του στον κλάδο και τον  τουρισμό.

       Και τέλος τέλος ένα δίκτυο ΕΚΕ, στο οποίο θα μπορούσαν να συμμετέχουν όχι μόνο οι επιχειρήσεις του κλάδου της γούνας και του τουρισμού, αλλά  όλες οι επιχειρήσεις του νομού Καστοριάς, το οποίο θα μπορούσε μέσα σε λίγα χρόνια να παράγει ένα εφάμιλλο έργο που προσφέρει ο Σ.Γ. Καστοριάς στον κλάδο της γούνας και όχι μόνο. Αρκεί να σκεφθεί κανείς πως ξεκίνησε η έκθεση γούνας το 1976 και πως είναι σήμερα. Να λοιπόν μια πρόκληση για τον ΣΓΚ και τους άλλους φορείς του κλάδου να ξεκινήσουν μια τέτοια πρωτοβουλία, πρωτότυπη αλλά και καινοτόμα, για τα μεγέθη μιας μικρής περιοχής της περιφέρειας όπως είναι η δική μας, και η επιστημονική κοινότητα στην πρωτοβουλία αυτή σίγουρα θα είναι αρωγός σας.

      Στον λεγόμενο κόσμο των LEGO όλοι είμαστε μέρος ενός πάζλ. Κανείς δεν μπορεί να ζει αποκομμένος ή αυτό- νομα. Όλοι χρειαζόμαστε όλους, πόσο μάλλον όταν είμαστε μια μικρή και απομονωμένη κοινωνία, όπως ο κλάδος της γούνας που ως επιχειρηματική δραστηριότητα είναι πάρα πολύ μικρή, αλλά πολύ σημαντική για την πατρίδα μας, καθότι είναι καθαρά εξαγωγική και δεν βρίσκεται σε μεγάλο αστικό κέντρο αλλά στην επαρχία. Έστω και μόνο για τον λόγο αυτό θα έπρεπε η στήριξη υποστήριξη και η οργάνωση του κλάδου να ήταν ακόμη πιο αποτελεσματικότερη με τεχνοκρατικότερες πρακτικές και μεθόδους και όχι προστατευτισμό και χαριστικές διεκδικήσεις.